Хүний үүсэл гарал, хөгжил

Хүний үүсэл гарал, хөгжил Хүний үүсэл гарал, хөгжил Хүн юунаас үүссэн бэ? Гэдэг асуудлаар олон янзын ойлголт, төсөөлөл, таамаглал байна. Тухайлбал, 1. Нэлээд эрдэмтэд хүн бол байгалийн урт удаан түүхэн хөгжлийн бүрэлдэхүүн, хүн мичнээс гаралтай гэж үздэг бол, 2. Хүн бол бурханы гаралтай, хүнийг бурхан бий болгосон гэж шашин үзнэ. Христосын номлолд ертөнцийн эзэн Адам, Ева хоёрыг бүтээж, түүнээс хүн төрлөхтөн үүссэн гэдэг. XIX зууны дунд үе хүртэл ийм л байдлаар хүмүүс ойлгож ирсэн, одоо ч байсаар, 3. Хүн бол өөр гариг ертөнцийн хүмүүсийн туршилтын дүнд бий болсон, харь гаригийн бүтээгдэхүүн гэх үзэл байж байхад, 4. Хүн бол үлэг гүрвэлийн үр хөврөл байж болох юм, эсхүл хүн загаснаас, могойноос, тэрч байтугай шувуунаас, өндөгнөөс үүссэн гэсэн таамаглалууд байдаг. Нэгдэх онол үзэл нь орчин үеийн шинжлэх ухааны олон салбаруудын шинжилгээ судалгаагаар батлагдаж нотлогдсон арвин баялаг материалтай байдаг бол сүүлийн гурван үзэл таамаглалд шинжлэх ухааны баталгаатай нотолгоо одоо хэр нь олдоогүй, зарим нь домгийн шинжтэй, санаан зоргоор зохиосон гэж хэлж болох ч зүйлүүд юм. Эхний үзэлийн хувьд хүн өвөг дээдэстэй, тэр нь мич юм гэсэн санааг Францын эрдэмтэн Ж.Ламарк анх удаа дэвшүүлж, түүнийг хувьслын онолын үүднээс Английн суут байгаль шинжээч Ч.Дарвин /1809-1882/ нотолсон юм. Тэрээр хүн бол амьд ертөнцийн хөгжлийн зүй тогтлоор өөрөөс доод шатны амьтан мичнээс эволюц хөгжлийн явцад үүсэн гэсэн дүгнэлтийг /1871 онд/ хийжээ. Дарвины энэ онолыг Ф.Энгельс /1820-1895/ гүнзгийрүүлэн мич хүн болж хувирсан зүй тогтлыг хөдөлмөрийн онолын үүднээс томъёолсон байна. Үүндээ хөдөлмөрийн процесст: мичний хоёр хөл “гар” хэмээх хөдөлмөрийн эрхтэн болж өөрчлөгдсөн, босоо явах болсон, хөдөлмөрийн багаж зэвсэг хийж, гал ашиглаж, махыг борлуулж идэх болсон, үүнтэй холбоотойгоор хүний уураг тархи хөгжин, хэл сэтгэхүй бий болсон зэргийн тодорхойлсон билээ. Бүхэлдээ Энгельсийн бичсэнээр “Хөдөлмөр хүнийг бий болгожээ”. Дээрх онолууд байгалийн шинжлэх, түүх, архелоги, философийн цааш цаашдын судалгаагаар үлэмж хэмжээгээр гүнзгийрэн хөгжиж байна. Хүний хэдийд үүсэв? Хүний үүслийн үе шат: хүний түүхэн хөгжлийг эрдэмтэд дөрвөн үндсэн үе болгон авч үзэж байна. Үүнд: 1. Хүн дүрст мичний өвөг /дриопитек/ ба мичин өвөг /протоантроп/ 2. Балар эртний хүн /архантроп/ 3. Эртний хүн /палеоантроп/ 4. Шинэ хүн /неоантроп/ 1. Модны сармагчин буюу дриопитек, мичин өвөг буюу протоантроп гэж дотор нь хоёр ангилдаг. А. Модны сармагчин буюу дриопитек одоогоос 10 орчим сая жилийн тэртээгээс дриопитек ертөнцийн зарим газар нутагт үзэгдэхээ больжээ. Харин өнөөгийн европ, африк, азиар нутаглаж байгаа хүн дүрст бичтэй нэлээд төстэй боловч хөгжлөөрөө тэднээс хавьгүй давуу байсан амьтны эрүүний ясыг 1856 онд францаас олсныг дриопитек гэж нэрлэх болжээ. Барагцаалбал 25 сая жилийн өмнө лонгид буюу хүн дүрст мич /гиббон, горилл, орангутан, шимпанзе/ болон орчин цагийн хүн нь гоминидийн нийтлэг өвөг болох дриопитекээс салбарлажээ. Дриопитектэй хөгжлийн хувьд ойролцоо амьтан бол рамапитек юм. Тэр нь төв азиас баруун зүгт нүүсэн амьтны хамт эх нутгаасаа шилжин нүүжээ. Эрдэмтэд рамапитекийг 12 орчим сая жилийн тэртээ одоогийн Кавказаар тархсан гэж багцаалдаг. Б. Мичин өвөг буюу протоантропын үе. 1924 онд эрдэмтэд өмнөд Африкаас хүний маш балар эртний өвгийн ясыг олсон бөгөөд түүний Austalopithecus aficanus гэж нэрлэжээ. Удалгүй эн төрөлтэй төстэй нэлээд хожуу хэлбэр олдсон бөгөөд тэрхүү амьтан нүүрний төрх, биеийнхээ галбираар сармагчин шинжийг олсон байсан учраас парапитек /пара-төстэй, питекос-сармагчин гэсэн грек үгнээс гаралтай/ гэжээ. Хүн өөрийн мичин дүрст өвөг парапитек, проплиопитек, дриопитекийн хөгжлийн үе шатанд шилжихдээ зөвхөн бие эрхтэн, гадаад дүрсийн хувьд бие биенээсээ ялгагдаж байжээ. 2. Балар эртний хүн /архантроп/ буюу бичин хүн /питекантроп/ 1960 онд бас нэгэн амьтны ясыг олсон бөгөөд түүний дээд мөчний ясны бүтэц юмыг шүүрч авах чадвар сайтай, доод мөч нь босоо явахад бүрэн дасан зохицсон болохыг тогтоож чадамгай хүн буюу Homo habilis хэмээн нэрлэжээ. Чадамгай хүн бол ухаант хүний жинхэнэ өвөг юм. Тэрээр олон шинж төрхөөрөө австралопитекүүдийг бодвол орчин цагийн хүнтэй ихэд төстэй ажээ. Балар эртний хүний хувьслын дараагийн салбар нь бичин хүн буюу питекантроп /питек-бич, антропо-хүн/ юм. Эрдэмтэд түүний ясыг 1891 онд Явын арлаас олж хүн дүрст мичнээс хүн бий болох шилжилтийн үеийн хүн хэмээн үзэж, босоо явагч хүн буюу Homo erectus гэж нэрлэжээ. 3. Эртний хүн /палеоантроп/ энэ нь бичин хүний дараах хүний хөгжлийн шат юм. Эртний хүний ясыг Европ, Ази, Африкийн олон газраас олсон бөгөөд анхлан олсон газрын нэрээр Неандертал хүн гэж нэрлэжээ. Эртний хүний гол шинж бол оюун ухаан нь багагүй хөгжсөний сацуу бичин шинжээ бүрмөсөн алдаж байсан төдийгүй чулуугаар багаж зэвсэг хийж байсан аж. Эртний хүний амьдарч байсан хугацааг 200-500 мянган жилийн тэртээд холбогдуулж байна. 4. Шинэ хүн /неоантроп/ Францын Везер голын Кроманьоны агуйгаас 1868 онд олсон хүний ясыг шинжлэхэд өнөөгийн хүний ястай хэлбэр, хэмжээгээрээ тун ижил байсан учир Орчин үеийн хүн буюу Homo sapiens /Кроманьон/ гэж нэрлэжээ. Одоогоос 40 мянган жилийн тэртээх хүн төрх байдлаараа одоогийхоо хэлбэрийг олсон ажээ. Орчин үеийн хүний хагийн гол шинж нь төрхтөнүүдийн хооронд удам зүйн тусгаарлал үгүй явдал юм. Өөрөөр хэлбэл, янз бүрийн төрхтөн өөр хоорондоо гэр бүл болж, удам угсаагаа залгах боломжтой бөгөөд энэхүү шинж нь хүн хэмээгч биологийн төрөл зүйл нэгэн гарал үүсэлтэй болохыг гэрчилнэ. Гоминадын түүхэн хөгжлийг олон мөчиртэй салаа модтой зүйрлэж болох бөгөөд түүний зөвхөн нэг л салаа нь орчин цагийн хүнийг үүсгэсэн ажээ. Хүний үүслийг үндсэн үе ба түүний үслэг өвгийн хөгжлийн хамгийн онцлог шинжийг үзүүлэв: цаг хугацааны хязгаар Хүний үүслийн үе хөгжлийн онцлог шинжүүд 40 мянган жил Шинэ хүний үе орчин цагийн хүний байдал бүрэлдэж, хүний нийгэм үүсч, амьтдыг гэрийн тэжээвэр болгожээ 200-500 мянган жил Эртний хүн хүн дүрст амьтан ба орчин цагийн хүний шинж хосолж (тархины багтаамж 1200-1400 см3), овог аймгийн харилцаа, хэл яриа боловсронгуй болжээ 1-1.3 сая жил Балар эртний хүн буюу бичин хүн тархины багтаамж 800-1200 см3, хэл яриа үүсч, галыг хэрэглэх болжээ. Орчин цагийн хүний байдал төрхөд шилжин, хөдөлмөрийн анхны багаж хийж эхэлжээ 25 сая жил Мичин өвөг Хүн дүрс мич байгалийн бэлэн зүйлсийг хоол тэжээлээ олох, биеэ хамгаалах хэрэгсэл болгон ашиглаж, сүрэг улам бүр хөгжжээ Хүн хаана үүссэн бэ? Гэдэг асуудлаар 2 янзын үзэл бий. Нэгдэх үзэл нь моноцентризм /хүний үүслийн нэг төвт үзэл/ хүн тухайлсан нэг бүс цэгт нэг л бүлгээс үүсэж амьралын төлөө тэмцлийн эрхээр тархан суурьшсан гэж үздэг бол нөгөө үзэл нь полицентризм /хүний үүслийн олон төвт үзэл/ хүн төрлөхтөн нэг нь нөгөөгөөсөө үл хамааран дэлхийн олон газар, нэгэн зэрэг өөр өөрийн овог бичнээс үүссэн гэж үздэг. Эрдэмтэд хүний гарал үүсэл, хөгжлийн үеийг тогтоох талаар нэгдмэл саналтай байгаа боловч хүний үслэг өвөг анх удаа үүсч, дэлхий дахинд хэрхэн түгэн тарж нутагласан байдлын талаар эрс тэс санал бодолтой байгаа юм. Хүний үслэг өвгийн эх нутгийг тогтооход баримт болох чухал олдвор өмнөд Африк, Азиас нэлээд хэмжээгээр олдсон. Бас мичний эрхтэний хэлбэр төрхийг илэрхийлж чадах баримт Америк, Европоос олдсон байна. Үүнийг дээрх нутагт хүн анх үүссэн биш, харин дэлхийн аль нэг нутгаас шилжиж очсоныг гэрчилж байгаа баримт гэж ихэнх эрдэмтэд үзэж байна. Хүн анх үүссэн өлгий нутгийг тогтоохыг хичээсэн эрдэмтдийн дотор ялангуяа Азийг хүний үүслийн өлгий гэж үздэг хүмүүс XX зууны 20-иод оны эхээр төв Ази-Говиос олдсон олдвор, шинжилгээ судалгааны материалд тулгуурласан хэсэг эрдэмтэд шинэ онол боловсруулжээ. Тэд төв Ази говийг хүн төрөлхтний унаган нутаг гэдгийг нотлохдоо юуны өмнө палеонтологи, археологи, газарзүй, цаг агаарыг судалсан баримт мэдээнд тулгуурласан байна. 1900 онд Америкийн эрдэмтэн Ф.Осборн төв Азийн амьтны тухай анхны мэдээ хэвлүүлснээс хойш ертөнцөд хүн үүссэн гал голомтыг төв Ази-говьд байсан гэж үзэхэд хүргэсэн. Энэ талын судалгаа нарийвчлан хийсэн хожмын эрдэмтэн ч үүнийг баталж байгаа билээ. Тэдгээрийн нэг монголын эрдэмтэн Ж.Батсуурь төв Ази-говь хүний үүслийн төв гэдгийг биологи, генетикийн судагаагаар нотолж байна. Хүний маш балар үеийн үлдэц монголын говиос заавал олдоно гэж үздэг эрдэмтэд одоо ч бий. Хүний үүсэл хөгжилд дараах хүчин зүйлүүд нөлөөлсөн гэж үзэж болно. 1. Сансрын /орчлон ертөнц, галактик, нар, сар г.м огторгуйн юмс үзэгдлийн нөлөө/ 2. Манай дэлхий /экологийн уул үүсэх явц, газар хөдлөлт, атом ба ураны задрал буюу цацраг идэвхт чанар, радиац г.м/ нөлөө 3. Хүний үйл ажиллагаа нийгмийн хүчин зүйл /зан араншингийн зохицол, удамшлын мутаци, эрлийзжилт, байгалийн шалгарал, гени, хромсомын өөрчлөлтүүд, хөдөлмөрийн үйл ажиллагаа г.м/ ийн нөлөө зэрэг гадаад, дотоод хүчин зүйл нөлөөлсөн гэдгийг эрдэмтэд тодорхойлжээ.